Sau gần 25 năm phát triển, logistics Việt Nam mới chỉ chiếm khoảng hơn 20% thị phần trong nước. Hội thảo “Nâng cao năng lực cạnh tranh từ liên kết doanh nghiệp XNK và logistics” do Bộ GTVT và Bộ Công thương phối hợp tổ chức vừa diễn ra tại TP HCM nhằm kiếm tìm các giải pháp tháo gỡ khó khăn từ đại diện các ngành chức năng, các doanh nghiệp logistics…

Hệ thống hạ tầng thiếu đồng bộ đang là một trong những khó khăn đối với hoạt động logistics trong nước

Theo các chuyên gia đầu ngành, đây là diễn đàn rất quan trọng lần đầu tiên được tổ chức trên phạm vi cả nươc với sự tham gia đông đủ của các doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực xuất nhập khẩu và logistics.

Dịch vụ logistics của Việt Nam bắt đầu phát triển từ những năm 1990 trên cơ sở của dịch vụ giao nhận vận tải, kho vận. Hiện nay, cả nước có khoảng 1.200 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics. Trừ các doanh nghiệp Nhà nước được cổ phần hóa; còn lại, đa số các doanh nghiệp này có quy mô nhỏ và vừa, vốn điều lệ bình quân khoảng 4 – 6 tỷ đồng, nguồn nhân lực được đào tạo bài bản chuyên ngành logistics còn rất thấp (khoảng 5 – 7%).

Đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) cho hay, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics của Việt Nam chủ yếu làm đại lý hoặc đảm nhận từng công đoạn như là nhà thầu phụ trong dây chuyền logistics cho các nhà cung cấp dịch vụ logistics quốc tế. Trong khi, chỉ có trên 25 doanh nghiệp logistics đa quốc gia đang hoạt động tại Việt Nam nhưng họ chiếm tới 70 – 80% thị phần cung cấp dịch vụ logistics của nước ta.

Ông Đỗ Xuân Quang – Chủ tịch VLA viện dẫn báo cáo của WB: Lý do chính khiến hoạt động logistics tại Việt Nam kém hiệu quả xuất phát từ việc thiếu độ tin cậy trong suốt chuỗi cung ứng kết nối Việt Nam với phần còn lại của thế giới. Các nguyên nhân còn lại được xác định từ yếu tố kỹ thuật, tổ chức thực hiện các hoạt động logistics, luật pháp liên quan điều chỉnh logistics khó hiểu, chi phí “bôi trơn” trong công tác vẩn chuyển. Bên cạnh đó là việc quy hoạch kết cấu hạ tầng giao thông không đồng bộ, thiếu hành lang đa phương thức; vận tải đường bộ chưa đáp ứng nhu cầu của chủ hàng và cảng biển chưa được khai thác hết tiềm năng trong khi có khoảng 90% hàng hóa xuất nhập khẩu của Việt Nam được vận chuyển bằng đường biển.

“Hạn chế lớn nhất đối với việc phát triển logistics của Việt Nam hiện nay, ngoài kết cấu hạ tầng giao thông, các vấn đề liên quan như ATGT, quy định tải trọng cầu đường… đó chính là thủ tục hành chính, đặc biệt là thủ tục hải quan” – ông Quang nhận định.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Công (ngoài cùng, bên trái) tại diễn đàn VLF

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương - ông Trần Tuấn Anh, thời gian qua các doanh nghiệp logistics Việt Nam chưa tìm được tiếng nói chung với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, chưa tạo ra sự gắn bó đầy đủ, thúc đẩy phát triển chung cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Điều này dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong nước phải chịu các loại phí cao, giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Với bài tham luận về xuất khẩu và logistics, ông Lê Phước Vũ - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hoa Sen nêu khó khăn về hoạt động logistics còn nhiều bất cập. Cụ thể như, Tập doàn Hoa Sen có 2 nhà máy đặt tại Bình Dương và Khu Công nghiệp Phú Mỹ, mỗi tháng xuất trên 1.000 container hàng với khoảng 20.000 -30.000 tấn. Việc Hoa Sen xây dựng nhà máy tại Phú Mỹ là để khai thác cảng nước sâu Cái Mép, tuy nhiên mỗi khi xuất hàng lại phải chở hàng về Bình Dương đóng container rồi chở ngược về cảng Cát Lái để xuất khẩu. Bên cạnh chi phí vận chuyển vòng vèo tốn kém, đơn vị này còn tốn thêm chi phí nâng hạ tại Bình Dương. Nếu muốn đóng hàng trực tiếp tại Phú Mỹ thì phải kéo container rỗng từ TP HCM về Phú Mỹ, đóng hàng xong thì phải vận chuyển về cảng Cát Lái để xuất khẩu. Đây là sự lãng phí vô cùng lớn trong khi cảng Cái Mép hoàn toàn có đủ điều kiện cho các tàu trọng tải lớn cập cảng.

Nói về bài toán giảm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu liên quan đến hoạt động logistics, ông Đỗ Hà Nam - Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Intimex cho biết, quy mô doanh nghiệp Việt Nam cung cấp dịch vụ logistics rất nhỏ, manh mún nhưng chưa biết liên kết mà kinh doanh kiểu chụp giật, cạnh tranh thiếu lành mạnh, thi nhau hạ giá dịch vụ để giành hợp đồng. Cái họ có thể hạ giá chủ yếu hạ giá thuê container khiến các doanh nghiệp trong nước bị thiệt, còn doanh nghiệp nước ngoài là những chủ tàu thì ngư ông đắc lợi.

Một thực tế khác là trong khi các doanh  nghiệp trong nước đá đấm nhau thì các tập đoàn hàng hải lớn trên thế giới như APL, Mitsui OSK, Maerk Logistics... đã và đang xâm nhập, củng cố, chiếm lĩnh thị trường trong nước. Ví dụ, khi nhà máy Canon ở Bắc Ninh chào dịch vụ logistics trọn gói vận chuyển phân phối sản phẩm thì NYK Logistics, LOGITEM, MOL Vietnam, Dragon Logistics tham gia đấu thầu. Cuối cùng. Doanh nghiệp thắng thầu là doanh nghiệp chào dưới giá thành ở công đoạn chuyên chở bằng xe tải nặng và lấy vận tải biển bù lại; còn các doanh nghiệp không có tàu biển phải đành chào thua độc chiêu này.

Trước những thực trạng không vui của hoạt động logistcs tại Việt Nam, các đại biểu đã kiến nghị nhiều giải pháp tháo gỡ ngay từ những bất cập để đồng bộ hóa các yếu tố phát triển ngành dịch vụ logistics trong nước.

Để logistics phát triển, các doanh nghiệp trong nước cần phải chấm dứt tập quán mua CIF, bán FOB

Ông Bùi Thiên Thu - Phó Cục trưởng Cục Hàng hải VN (Bộ GTVT) cho rằng, mạng lưới giao thông vận tải hiện còn thiếu, yếu, nguồn vốn đầu tư cho kết nối hạ tầng dàn trải; dịch vụ cảng chưa đáp ứng yêu cầu, hệ thống cảng đường thủy nội địa công nghệ và thiết bị khai thác còn lạc hậu; hệ thống về phân phối, kho bãi chưa đồng bộ… nên cần tập trung khắc phục để đáp ứng được chuỗi hoạt động logistics.

Còn theo Thứ trưởng Bộ Công thương Bùi Tuấn Anh, các doanh nghiệp trong nước cần phải chấm dứt tập quán mua CIF, bán FOB đã tồn tại khá dai dẳng, bắt nguồn từ thực trạng chủ yếu nhập máy móc, thiết bị, nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất và xuất khẩu hàng hóa thô, sơ chế nên các đối tác thường có ưu thế trong đàm phán hợp đồng và giành quyền vận tải, bảo hiểm.

Bên cạnh đó, xu hướng tham gia ngày càng sâu vào các hiệp định kinh tế song phương và đa phương của các nước trên thế giới cũng đang định hướng ngành logistics phát triển theo những chiến lược nhất định. Rồi việc tận dụng hiệp định thương mai tự do trong tình hình hiện nay cũng đang là cơ hội để phát triển xuất nhập khẩu và dịch vụ logistics.

“Các doanh nghiệp logistics, các doanh nghiệp vận tải biển (kể cả doanh nghiệp bảo hiểm và ngân hàng) phải liên kết, đứng cùng chiến tuyến với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, nỗ lực tư vấn, cung cấp giải pháp tối ưu, tin cậy, đảm bảo chuỗi cung ứng hiệu quả, nâng cao tính cạnh tranh hàng hóa, dịch vụ Việt Nam…” – ông Bùi Tuấn Anh nhấn mạnh.

                                                                  Mai Văn Huyên